Λυρίδες : Ο Θάνος Γιαννούδης γράφει για το βιβλίο "Σονέτα της αγάπης" της Στέλλας Πετρίδου

Περιοδικό: Diastixo

Δευτέρα, 21 Νοεμβρίου 2022
Αναρτηθείσα: εδώ

Πολλές συζητήσεις γίνονται κατά καιρούς για τη «γυναικεία γραφή» στην ποίηση, συζητήσεις που τείνουν να γυρίζουν μονίμως γύρω από τους ίδιους, επαναλαμβανόμενους άξονες και να καθίστανται μια επαναλαμβανόμενη μανιέρα. Ελάχιστα νέα στοιχεία προστίθενται στον διάλογο και στις γυναίκες ποιήτριες απλά παραχωρείται μια ακόμα θέση στον παραδειγματικό άξονα ενός μεταμοντέρνου «χυλού», που καταλήγει να καίει και τα χλωρά μαζί με τα ξερά.

Η δε γυναικεία παρουσία στο κίνημα της νέας έμμετρης ποίησης, που κατά κοινή ομολογία ανανέωσε τη νεοελληνική λογοτεχνία των τελευταίων δεκαετιών, είναι λιγοστή, απότοκο μιας εσφαλμένης νοοτροπίας που επιδιώκει να ταυτίσει τη γυναικεία ποίηση με τη μοντερνιστική γραφή, τη θραυσματική και ασύνδετη μεταξύ της θεματογραφία και τη μετανεωτερική λεκτική αποτύπωση. Η νοοτροπία αυτή καταλήγει να εγκλωβίσει –εκτός των άλλων– και εκατοντάδες ποιήτριες σε μια μονότονη επανάληψη πεζογραφικών σημειώσεων ημερολογίου, συχνότατα δε κι εντελώς ασυνάρτητα ενωμένων μεταξύ τους.

Η έμμετρη ποίηση αντιμετωπίζεται από τις περισσότερες συνήθως ως τομέας ξεπερασμένος, παλαιομοδίτικος και, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ως πεδίο εφήμερων πειραματισμών. Λίγες είναι οι γυναικείες ποιητικές φωνές τελευταίων ετών που δεν προσέρχονται στην έμμετρη ποίηση όπως σ’ ένα ακόμα παροδικό παιχνίδι και εστιάζουν σε βάθος σ’ εκείνη, με τις περιπτώσεις των Σ. Κολοτούρου, Σ. Πόταρη, Ε. Δήμου να ξεχωρίζουν και την έσχατη μεταστροφή της Ε. Χαϊμάνη από τον ελεύθερο στον έμμετρο στίχο να αποτελεί δυστυχώς την εξαίρεση σε πορείες συνήθως αντίστροφες.

Η περίπτωση, τώρα, της Στέλλας Πετρίδου είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, καθώς πρόκειται κατ’ αρχάς για μια ποιήτρια ένστολη, που έχει πρώτιστα να αντιπαλέψει την κατεστημένη νοοτροπία περί εγγενούς συντήρησης στη γραφή των ατόμων που προέρχονται από τα Σώματα. Έχουμε να κάνουμε, επιπλέον, και με μια δημιουργό ακατάβλητη, που κινείται ταυτόχρονα τόσο στο τοπίο της ποίησης –κατεξοχήν της έμμετρης– όσο και σ’ εκείνα της πεζογραφίας και της στιχουργίας, διαχωρίζοντας συνειδητά στη γραφή της τα διακριτά πεδία και τους δικούς τους, διαφορετικούς κανόνες. Για την ηλικία της έχει δώσει ως τώρα, παρά τις όποιες ενδεχόμενες αδυναμίες του, ένα σημαντικότατο σε όγκο έργο, έχει μελοποιηθεί πολλάκις, ενώ τα τελευταία χρόνια δουλεύει εστιασμένα πάνω σε συγκεκριμένα μορφικά είδη, παρουσιάζοντας ποιητικές συλλογές με ροντέλα, τριολέτα, τάνκα και χαϊκού, που αγγίζουν ταυτόχρονα τόσο την παράδοση όσο και το σήμερα.

Την πορεία αυτή των αυτοτελών συλλογών με ποιήματα σε σταθερή μορφή έρχεται τώρα να εξακολουθήσει με τα Σονέτα της αγάπης, μια ποιητική συλλογή που αποτελείται από τριάντα σονέτα που γυρνούν θεματικά γύρω από το κυρίαρχο ερωτικό μοτίβο, είτε αυτό έχει να κάνει με την πρώτη σπίθα και τη διεκδίκησή του, είτε με την πλησμονή και την απόλαυσή του, είτε ακόμα και με την έκπτωση και έλλειψή του και τα σημάδια που η τελευταία αφήνει στο πάσχον –θηλυκό κατά βάση– υποκείμενο. Δομημένη κατά βάση σε ιαμβικό μέτρο (ενδεκασύλλαβο και σπανιότερα δεκαπεντασύλλαβο, με ορισμένους ανάπαιστους ανά διαστήματα να αλλάζουν το ύφος), η ποιητική συλλογή της Πετρίδου τεχνικά αποδεικνύει –ως επί το πλείστον– την ευχέρεια την οποία η έμπειρη, παρά την ηλικία της, δημιουργός έχει πλέον στον χειρισμό του μέτρου και της ρίμας. Με τις τερτσίνες του σονέτου άλλοτε να ακολουθούν το σαιξπηρικό και το σπενσεριανό κι άλλοτε το πετραρχικό μοντέλο ομοιοκαταληξίας, η ποιήτρια προσπαθεί να εναλλάσσει ανά διαστήματα τον ρυθμό, με τις οξύτονες ρίμες να διαδέχονται ενίοτε τις παροξύτονες.

Οι νέοι στόχοι που εμφανίζονται από εδώ και στο εξής έχουν να κάνουν με την εμβάθυνση και την επέκταση της θεματικής της σε κοινωνικές και πολύμορφες κατευθύνσεις.

Στις δυνατές τους στιγμές, τα σονέτα της Πετρίδου τέμνουν εμφανώς τη συμβολιστική ποίηση, με εικόνες διαυγείς και κάποιες φορές προμοντερνιστικές, με στρωτή δομή κι εξέλιξη του μοτίβου στην πορεία του κάθε ποιήματος, με έντονο το αίσθημα της συγκίνησης και με αξιοποίηση φορέων της φύσης ως αντανάκλαση του ευμετάβλητου ανθρώπινου ερωτικού συναισθήματος. Στις αδύναμές της στιγμές, τώρα, που οφείλουν να επισημανθούν εξίσου, η ποιήτρια δεν κατορθώνει να αποφύγει πάντοτε την αισθηματολογία, την τυποποίηση και την επανάληψη και παράθεση παραπλήσιων εικόνων ή αισθημάτων, ελαφρώς παραλλαγμένων, ενώ κατά την κρίση μας και η ονομασία των σονέτων παραπέμπει ασυναίσθητα στο πεδίο της ονοματοδοσίας των παλαιότερων γυναικείων λευκωμάτων, αδικώντας έτσι εν μέρει και το περιεχόμενό τους.

Τα Σονέτα της αγάπης έρχονται να συμπληρώσουν και να επεκτείνουν το «ψηφιδωτό» της πολυσχιδούς μορφικά και σχεδόν σταθερής θεματικά ποίησης της Στέλλας Πετρίδου. Η δημιουργός, βαδίζοντας μέσα στην τέταρτη δεκαετία της ζωής της, έχει ήδη δοκιμαστεί σε σειρά μέτρων, ρυθμών και σταθερών μορφών, τις περισσότερες φορές με ιδιαίτερη τεχνική ικανότητα, κι έχει εμφανέστατα ξεχωρίσει από τις έμμετρες ανά την Ελλάδα συνομήλικές της. Τα δύσκολα, όμως, είναι μπροστά της! Έχοντας πια οριοθετήσει με σαφήνεια κι ενάργεια την επικράτειά της, οι νέοι στόχοι που εμφανίζονται από εδώ και στο εξής έχουν να κάνουν με την εμβάθυνση και την επέκταση της θεματικής της σε κοινωνικές και πολύμορφες κατευθύνσεις, που θα ανεβάσουν και την ίδια αλλά και την κοινή μας γενιά ευρύτερα ένα επίπεδο. Χαιρετίζοντας τη νέα της εκδοτική παρουσία, θέτουμε τώρα ακόμα ψηλότερα τον πήχη και περιμένουμε εν συνεχεία και τα επόμενα βήματα, που είμαστε σίγουροι πως είναι σε θέση να κατορθώσει.

Για κλείσιμο, ένα πολύ όμορφο σονέτο που ξεχωρίζουμε:

ΦΛΟΓΕΡΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ

Νύφη ξεπρόβαλλε στο παραθύρι

κι είχε λυτά στους ώμους τα μαλλιά της.

Σκορπούσε στον αγέρα τα φιλιά της

ποθώντας έρωτα καημό να σπείρει.

Πέρα στης αμαρτίας το ακρωτήρι

μεθούσε η χαρά το βασιλιά της.

Καθώς του πρόσφερε την αγκαλιά της,

εύκαιρη του ’δειχνε φωλιά να γείρει.

Του πειρασμού η φλόγα δε νικιέται.

Να ’ναι αλήθεια; Ψέμα; Ποιος να ξέρει;