Τετάρτη, 08 Σεπτεμβρίου 2021
Αναρτηθείσα: εδώ
(Πολλές φορές βιαστική, άλλοτε παρελκυστική κι άδικη για την πραγματική της αξία και για το αποτύπωμα που θα αφήσει στο χρόνο, η πρώτη ανάγνωση μιας ποιητικής συλλογής εμπεριέχει πάντα ένα ρίσκο ως προς την τελική της τύχη. Αφήνοντας στην άκρη τις φορμαλιστικές του απόψεις και προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην επιγραμματική παρουσίαση και την αναλυτική βιβλιοκριτική, ο Θάνος Γιαννούδης επιδιώκει να μιλήσει για τις εντυπώσεις που αφήνει η ‘’πρώτη ανάγνωση’’ μιας ποιητικής συλλογής. Μια ανάγνωση ενδεχομένως ατελής και άχαρη, απαραίτητη όμως ώστε να ακολουθήσουν η δεύτερη, η τρίτη και όλες οι επόμενες…)
Ξεκάθαρη έλλειψη των ως τώρα «Πρώτων Αναγνώσεών» μας, αποτέλεσε η μη συμπερίληψη κάποιας γυναίκας δημιουργού, από όσες τουλάχιστον δοκιμάζονται και προσπαθούν να τιθασεύσουν και να εξελίξουν τον έμμετρο στίχο. Την έλλειψη αυτή έρχεται να υπερκαλύψει η εξαιρετικά δραστήρια και πολυσχιδής Στέλλα Πετρίδου, με τη νέα της ποιητική συλλογή με τίτλο ‘’Ροντέλα 4 εποχών’’ που αποτελείται μόνο από ροντέλα, ένα είδος σπάνιο, παραγνωρισμένο και αδικημένο στη Νεοελληνική Γραμματεία. Ας στρέψουμε, οπότε, την προσοχή μας σε μια υπερδραστήρια δημιουργό που συνεισφέρει –εκτός των άλλων- στην έμμετρη ποίηση, αλλά και σε μια γραφή που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα προσωπικά πάθη και σε μια ευρύτερη θέαση του ανθρώπινου πόνου.
-> Ποιος είναι ο καλλιτέχνης και τι έχει δημιουργήσει ως τώρα: Εργαζόμενη ως Αξιωματικός του Λιμενικού Σώματος, η Στέλλα Πετρίδου μας συνδέει με μια παράδοση παραγνωρισμένη, εκείνη των ενστόλων δημιουργών με ποιητικές ευαισθησίες που δεν κινούνται στα πανεπιστημιακά ‘’σαλόνια’’ αλλά στο πεδίο της πραγματικής ζωής και κοινωνίας. Μετακινούμενη, εξαιτίας της εργασίας της, σε διαφορετικούς τόπους της ελληνικής περιφέρειας, η Πετρίδου έχει αποδειχθεί, παρά το σχετικά νεαρό της ηλικίας της, εξαιρετικά δραστήρια στο χώρο της ποίησης και της στιχουργίας, με ποιήματά της να έχουν βραβευτεί σε διαγωνισμούς, αλλά και τραγούδια της να έχουν αξιωθεί μελοποίησης. Τα ‘’Ροντέλα’’ της έρχονται ως συνέχεια παραπλήσιων έμμετρων συλλογών της βασισμένων στη στενή φόρμα των χαϊκού και των τάνκα, αποδεικνύοντας την επιθυμία της να δοκιμαστεί και να παλέψει να τιθασεύσει τα διάφορα ποιητικά είδη και τα ποιήματα με σταθερές μορφές.
-> Πώς δομείται η συλλογή – Ποιες θεματικές επιλέγει: Σε σχέση με τις προηγούμενες συλλογές της όπου το μοτίβο του έρωτα και της προσωπικής ματιάς και συνομιλίας του ποιητικού υποκειμένου μαζί του ήταν διαρκώς παρόν, στα ‘’Ροντέλα’’ η Πετρίδου προσπαθεί να κινηθεί ένα βήμα παραπέρα και να μιλήσει για ευρύτερα βιώματα και καταστάσεις, έστω και πάλι ιδωμένες εν πολλοίς από το προσωπικό της πρίσμα. Έτσι, παρατηρούμε το ποιητικό σύμπαν του βιβλίου να ντύνεται με εικόνες της φύσης σε όλο των κύκλο του έτους (εξ ου και οι ‘’4 Εποχές’’) κι ως αντανάκλαση των εσωτερικών αλλαγών και μετατοπίσεων, καθώς και της ευόδωσης ή της διάψευσης των ελπίδων που λαμβάνουν χώρα στην ψυχή της γράφουσας. Η εναλλαγή των εποχών προκαλεί μεταπτώσεις συναισθημάτων, σκέψεων κι ενίοτε μέσα τους ξεπροβάλλει και μια υπαρξιακή διάσταση. Η τελευταία εμφανίζεται πρώτη φορά τόσο φανερά στο έργο της Πετρίδου, με ποιήματα που αναφέρονται στο πέρασμα του χρόνου, τη διάθεση φυγής και ταξιδιού, την περασμένη παιδική ηλικία, καθώς και στο φάσμα του θανάτου που –όσο η πρώτη νιότη σταδιακά φεύγει- κάνει δειλά-δειλά εμφανή την παρουσία του.
-> Με ποιους επικοινωνεί: Διαφέροντας παρασάγγας από την έκφραση των περισσότερων σημερινών ποιητριών που με την απουσία λυρισμού που διακατέχει τη γραφή τους κατά βάση πεζολογούν, η Στέλλα Πετρίδου επικοινωνεί κατά βάση με παλαιότερες γυναικείες φωνές του περασμένου αιώνα (ενδεικτικές οι οφειλές στη Μυρτιώτισσα τόσο για την ερωτική ματιά όσο και για την προσωπική θέαση), καθώς και με λίγες σύγχρονες έμμετρες ποιήτριες που τολμούν μια νέα επικοινωνία με την παράδοση, όπως η Σοφία Πόταρη. Η Πετρίδου, ωστόσο, ανοίγει εμφανώς επικοινωνία και με το κίνημα του Συμβολισμού, όχι στην ύστερη, μεσοπολεμική του εκδοχή, αλλά σ’ εκείνη του Πορφύρα και του Χατζόπουλου, με τη σταδιακή υποβολή και τη σωστή χρήση της επανάληψης. Σαφές είναι, τέλος, και το στίγμα του ελάσσονος Παλαμά, όπως και οι καινοτομίες του για τη σύζευξη ίαμβου και ανάπαιστου που ενίοτε και η ποιήτρια αξιοποιεί.
-> Ύφος συλλογής: Το ύφος των ‘’Ροντέλων 4 εποχών’’ είναι κατά βάση απλό, παλεύοντας, τις περισσότερες φορές με επιτυχία, να υπερβεί το σκόπελο της απλοϊκότητας. Ο στίχος και η ρίμα κυλούν ομαλότατα, με την Πετρίδου να πρωτοπαρουσιάζει πρακτικά μετά από δεκαετίες το μορφικό αυτό είδος και να προσθέτει βέλη στη φαρέτρα του νεότερου λυρισμού μας. Με τον διάχυτο και ειλικρινή σε όλη τη συλλογή λυρισμό της γραφής της και με την πληθώρα των μέτρων που χρησιμοποιεί (δεν στέκεται μόνο στον ίαμβο, αλλά δοκιμάζεται και στον τροχαίο, στον ανάπαιστο, ακόμα και σε δακτυλικό μέτρο, με τα ποιήματα με εσωτερική τομή και μείξη μετρικών ειδών να μην λείπουν εξίσου), η ποιήτρια αποδεικνύει πως κάλλιστα η γυναικεία ποίηση του καιρού μας μπορεί να επανασυνδεθεί δυναμικά με τη μουσικότητα, αντί να πάλλεται ανάμεσα σε πεζολογικά ημερολόγια ηδονών και σε ερμητικά κλειστούς διανοητικούς γρίφους.
->Σημεία που χρήζουν βελτίωσης: Όσο σημαντικά βήματα κι αν έχει όντως διαβεί η Στέλλα Πετρίδου με τη συλλογή της αυτή, σίγουρα υπάρχουν ζητήματα που χρήζουν βελτίωσης και μπορούν να συνεισφέρουν περισσότερο στην ανοδική πορεία που δείχνει πως έχει ξεκινήσει. Αρχικά, σε αρκετά τμήματα του βιβλίου η ρίμα δεν είναι εξαιρετικά πλούσια και συναντώνται πιο αναμενόμενες κι ‘’εύκολες’’ επιλογές (αν και δικαιολογείται, εν μέρει, εξαιτίας του μορφικού είδους που καλεί το δημιουργό να επαναλάβει αρκετές φορές την ίδια ομοιοκαταληξία). Πολύ λιγότερα είναι τα σημεία όπου το μέτρο δείχνει να ξεφεύγει από την Πετρίδου που παρουσιάζεται όντως ικανή στο να το δαμάσει, διάχυτη, ωστόσο, σε αρκετά ποιήματα είναι η προσπάθεια να αποδοθεί μια γενικότερη αίσθηση, αντί για έναν αυθύπαρκτο σε κάθε ξεχωριστό ποίημα κόσμο. Στις μικρότερες φόρμες (χαϊκού – τάνκα) κάτι τέτοιο είναι ευκταίο, στα ‘’Ροντέλα’’, εντούτοις, ορισμένες στιγμές αισθανόμαστε πως απ’ το ποίημα, παρά τη σφιχτή και δουλεμένη του δομή, λείπει η ξεκάθαρη στόχευση και η εστίασή μας θολώνει. Ενδεχομένως, η δοκιμασία της ποιήτριας και σε πιο πολυσύλλαβα ποιητικά μορφώματα ή/και η δημιουργία μιας ευρύτερης έμμετρης συλλογής που δεν θα βασίζεται σε αυστηρά προκαθορισμένο είδος να άλλαζε μεσοπρόθεσμα κι αυτή την εικόνα.
-> Στίχοι που ξεχωρίζουμε:
->’’Των αθανάτων ερωτεύτηκα τη νιότη,
το λιοπερίχυτο κρυστάλλινό της βλέμμα.
Κι ας είν’ η φύση της ένα μεγάλο ψέμα,
ποιος λέει όχι στην ανάσα του την πρώτη;’’ – ‘’Των αθανάτων νιότη’’
->’’Χαίρε Ήλιε, της αυγής μου χρυσοδάχτυλε!
Τα χαμένα μου κομμάτια βρες και ταίριασε
και τους φόβους μου ηρέμησε κι ανάστειλε,
επιστήθιέ μου φίλε, ροδοδάχτυλε!
Κοίτα χάμω σου, θαρρώ πια, μεσημέριασε.
Το παράθυρο ανοίγω. Καλοκαίριασε!’’ – ‘’Καλοκαίριασε’’
->’’Τα παντζούρια σφάλισα κι έσβησα τα φώτα
κι έτρεξα στον ύπνο μου να σε συναντήσω,
καλοκαίρι γιορτινό πλάι σου να ζήσω,
ευτυχία και χαρά χρόνου ενεστώτα.’’ – ‘’Σαν πρώτα’’
->’’Κι ο νους που ψάχνει για μπροστάρη
την πιο ανέλπιστη αγκαλιά,
ντύνει τη σκέψη με φιλιά
και ξαποσταίνει στο μακάρι.
Κρυμμένο στέκει το φεγγάρι.’’ – ‘’Επιθυμία’’
->Αγαπημένο μας ποίημα:
Το ρολόι
Το ρολόι καρφωμένο στον τοίχο
κι η ψυχή μου ένας δείκτης θλιμμένος.
Τριγυρνάει μέρα νύχτα χαμένος,
σα τραγούδι λυπηρό δίχως στίχο,
σα μια νότα ορφανή από ήχο.
Αχ! Κι ο καημός μου ριγεί φορτισμένος.
Το ρολόι καρφωμένο στον τοίχο
κι η ψυχή μου ένας δείκτης θλιμμένος.
Ποια ελπίδα με προσμένει να τύχω;
Μ’ ένα αγκάθι στα φτερά φορτωμένος
ο καιρός μου μ’ αποπαίρνει με μένος.
Σ’ άδειο μέλλον, πια, τη νιότη μου ψύχω.
Το ρολόι καρφωμένο στον τοίχο.
-> Γενική αποτίμηση: Τα ‘’Ροντέλα 4 εποχών’’ της Στέλλας Πετρίδου αποτελούν, έστω και με τα όποια τους μικροζητήματα, σαφέστατα τομή στην ποιητική της παραγωγή και δείχνουν πως η γραφή της ποιήτριας βρίσκεται σε ανοδική τροχιά, σημειώνοντας διαρκή βελτίωση. Παράλληλα, συνιστούν σημείο αναφοράς στη νεοελληνική γραμματολογία όντας η πιο συντονισμένη και πολυσχιδής προσπάθεια να οριοθετηθεί το αφημένο στην άκρη μετρικό αυτό είδος στη νεότερή μας ποίηση. Παλεύοντας ορισμένες στιγμές να υπερβεί την ατομική θέαση των πραγμάτων και να διευρύνει τη θεματολογία της, χειριζόμενη αρτιότατα τις περισσότερες φορές το μέτρο και τη ρίμα και –ουσιαστικά- επανασυστήνοντας ένα εναλλακτικό για το νεότερό μας λυρισμό είδος -κι επεκτείνοντας, έτσι, το οπλοστάσιο του νεοφορμαλισμού-, η Πετρίδου δίνει την καλύτερή της ως τώρα συλλογή και δείχνει μια ενδιαφέρουσα διέξοδο διαφυγής στην -πνιγμένη σε τόνους μεταμοντερνισμού- γυναικεία ποίηση του καιρού μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου